Διάβασα το άρθρο του Π. Μπαλτάκου, με τίτλο «Οίκαδε», στην «Καθημερινή» της 26.7.2015. Πιστεύω ότι ανοίγει ένα σημαντικό κεφάλαιο για το οποίο ο διάλογος είναι χρήσιμος, αν όχι ζωτικός, για τις κομβικές στιγμές που ζούμε. Το ζήτημα που θέτει είναι η εξωστρέφεια και ο ευρύτερος προσανατολισμός της Ελλάδας.
Το άρθρο ακολουθεί μια ρητορική, εντυπωσιοθηρική προσέγγιση, όπου με σειρά μάλλον ατυχών παραδειγμάτων οδηγεί τον Ελληνα αναγνώστη να αναθεωρήσει την πορεία της χώρας στον πυρήνα και στην πρωτοπορία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, με μια περισσότερο ευρωσκεπτικιστική λογική του τύπου «η Ευρωπαϊκή Ενωση αρκεί, η Ευρωζώνη δεν μας θέλει, και είναι κάτι υπερβολικό για την Ελλάδα».
Τα παραδείγματα ξεκινούν με την αναφορά στο περίφημο ιστορικό άρθρο «Οίκαδε» της «Καθημερινής» στις 14/8/1922. Το άρθρο αυτό τέθηκε ανυπόγραφο από τον δημιουργό του, που υποθέτουμε ότι ήταν ο Γ. Βλάχος, εκδότης της εφημερίδας. Σε μεταγενέστερη αρθρογραφία του ο ίδιος προσπάθησε να δικαιολογήσει τη δημοσίευσή του, λέγοντας ότι έγινε κατά παραίνεση της κυβέρνησης και στόχευε στο εξωτερικό. Το άρθρο κατακρίθηκε και κατακρίνεται σφόδρα γιατί δημοσιεύθηκε την πλέον ακατάλληλη στιγμή: όταν είχε ήδη ξεκινήσει η τουρκική επίθεση που διέλυσε το ελληνικό μέτωπο στη Μικρά Ασία και οδήγησε τον εκεί Ελληνισμό στην καταστροφή.
Εξίσου αρνητικό ήταν και το περιεχόμενό του, αφού είναι εντελώς αδιανόητο να παροτρύνεις έναν στρατό να γυρίσει στο σπίτι, στην πατρίδα (οίκαδε), σαν να μην υπάρχει αντίπαλος και σαν να μην υπάρχει Ελληνισμός πίσω από τον στρατό αυτό. Οι Μικρασιάτες έλεγαν «πού είναι το οίκαδε, δεν είναι εδώ στην Ιωνία προαιώνια κοιτίδα του Ελληνισμού;». Το άρθρο αποτελεί από τότε που γράφτηκε παράδειγμα μικροπρεπούς «παλαιοελλαδικής» και «παλαιοκομματικής» νοοτροπίας, αφού πλειοδοτούσε στην κούραση του λαού, στρατευμένου και μη, από τους πολυετείς πολέμους. Η συμβουλή «οίκαδε» μπορεί να ήταν χρήσιμη πριν αρχίσει η εκστρατεία. Οταν έχει φτάσει σε προχωρημένο στάδιο, είναι απλώς μια συνταγή καταστροφής.
Ατυχής είναι και η αναφορά στο «Die Moldau» του Smetana. Ο Τσέχος μουσουργός ονόμασε έτσι (στη γλώσσα του Vltava, φυσικά, και όχι στη γερμανική εκδοχή Moldau) ένα από τα 6 υπέροχα συμφωνικά του ποιήματα που έχουν τον γενικό τίτλο «Η πατρίδα μου», και είναι αφιερωμένο στον ομώνυμο ποταμό της Πράγας. Ενα άριστο παράδειγμα πώς ένα μικρό έθνος μπορεί να κάνει γνωστόν πανευρωπαϊκά και παγκόσμια τον πολιτισμό του, χωρίς να εμποδίζεται από το ότι συνορεύει με τη Γερμανία. Η Μισιρλού (= η Αιγύπτια στα τουρκικά...) στο «Pulp Fiction» είναι μεσανατολίτικης έμπνευσης και ίσως προέλευσης. Είναι θέμα γούστου αν θα την επιλέξουμε. Η Ευρώπη είναι ανοικτή σε όλα, πράγμα ιδιαίτερα αμφίβολο για τη γλυκιά αλλά περιπετειώδη Ανατολή. Είναι σημαντικό λάθος η αναγωγή της Ευρωζώνης στη Γερμανία και της Γερμανίας στον κ. Βόλφγκανγκ Σόιμπλε και τους ομοϊδεάτες του. Οπως πολύ γραφικά μάς έδειξε ο κ. Γιάνης Βαρουφάκης, οι θιασώτες ενός δραχμικού μέλλοντος για την Ελλάδα βρίσκονται και στα δύο άκρα του πολιτικού φάσματος αλλά και στις δύο πλευρές των συνόρων. Ομως εμείς δεν πρέπει να αντιμετωπίζουμε την Ευρωζώνη σαν κάτι ενιαίο που «δεν μας θέλει». Είναι σαν να τη χαρίζουμε σε αυτούς τους λίγους που θέλουν να μας διώξουν. Η Ευρωζώνη αποτελείται από πολλές χώρες, και όσο ισχυρή και αν είναι μία, δεν μπορεί να επιβάλει τη θέλησή της. Αλλά και εντός της Γερμανίας και των άλλων βόρειων χωρών δεν είναι ενιαία και αδιαίρετη η πολιτική εναντίον μας (παρά την ανεκδιήγητη στάση μας...). Υπάρχουν παντού μετριοπαθείς φωνές που συνήθως είναι πλειοψηφικές.
Η σύγκριση με τη Βρετανία και τη Σουηδία, που έμειναν εκτός Ευρωζώνης, είναι προδήλως άστοχη. Πρόκειται για πανίσχυρες παραγωγικές οικονομίες, η πρώτη με το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα συγκεντρωμένο στο Λονδίνο και η δεύτερη με πρωτοποριακά σε ποιότητα και σχεδιασμό βιομηχανικά προϊόντα. Οι χώρες αυτές δεν μπήκαν στην Ευρωζώνη γιατί, αν έμπαιναν, θα έπρεπε ως πιο πλούσιες να δίνουν περισσότερα απ’ όσα παίρνουν. Δεν έχουν καμία σχέση με τη φτωχή αντιπαραγωγική Ελλάδα, η οποία περίμενε τα πάντα από την Ευρώπη.
Τι έκανε το ευρώ στην Ελλάδα; Για πρώτη φορά το ελληνικό κράτος σταμάτησε να κλέβει και να κοροϊδεύει τους φτωχότερους πολίτες του πληρώνοντας τους μισθούς, συντάξεις και επιδόματα κοινωνικής πρόνοιας σε σκληρό νόμισμα και όχι σε υπερπληθωρισμένες δραχμές. Ακόμη και οι μικρότερες απολαβές στο νόμισμα αυτό ήταν αρκετές για να ζήσει κανείς και για να κάνει τον οικογενειακό και προσωπικό προγραμματισμό του. Γιατί το ευρώ δεν θα πρέπει να το κρίνουμε από την περίοδο της κρίσης του μόνο, στην οποία μας έφεραν οι δικές μας ελλαδίτικες πολιτικές, αλλά και από τις καλές εποχές που υποσχέθηκε, έφερε και θα ξαναφέρει αν δεν υποχωρήσουμε στο λόμπι της δραχμής.
Πρέπει να θυμόμαστε ότι ο πληθωρισμός είναι η χειρότερη και η πλέον κοινωνικά άδικη φορολογία. Αντί να κατηγορούμε τους Γερμανούς, ας δούμε πώς έφτιαξαν μια χώρα πρότυπο μέσα από σταθερές αντιπληθωριστικές επιλογές. Στο ευρώ οι Ελληνες για πρώτη φορά μπορούσαν να προμηθευτούν αγαθά και εξοπλισμό απ’ όλες τις χώρες σε τιμές που μπορούσαν να πληρώσουν. Ολοι θυμόμαστε τις όχι και τόσο μακρινές εποχές που η αγορά ενός αυτοκινήτου ήταν όνειρο ζωής και η προμήθεια μιας τηλεόρασης κοινωνικό γεγονός.
Το ευρώ δεν μας πτώχευσε. Δεν μας φταίει το σαμάρι του ευρώ αλλά το παραπαίον γαϊδουράκι, του οποίου τα αδύναμα πόδια είναι η ελλαδική κοινωνία, η ελλαδική νοοτροπία, η αντιπαραγωγική οικονομία, η αναποτελεσματική κρατική διοίκηση. Θα έφτιαχναν όλα αν πατούσαμε ένα κουμπί και άλλαζε το νόμισμά μας; Δεν βλέπουμε ότι πρωτίστως χρεοκόπησε ο τρόπος ζωής μας, ότι η εγκατάλειψη των πατροπαράδοτων αξιών μας είχε καταστροφικά αποτελέσματα;
Αν δεν ξαναβρούμε τη νοικοκυροσύνη, την οξυδέρκεια και τη δημιουργικότητα των παλιότερων γενεών, αν δεν αφήσουμε το κράτος να επιτελεί τον ρόλο του χωρίς να το καταντάμε γραφείο εξεύρεσης εργασίας, δεν πρόκειται να δούμε βελτίωση. Νομισματικά κολπάκια και πληθωριστικές περιπέτειες δεν θα μας σώσουν. Αντίθετα θα βουλιάξουμε πιο βαθιά στο τέλμα και τον φαύλο κύκλο της αδράνειας και της κακομοιριάς. Ας γυρίσουμε λοιπόν στην Πατρίδα, στις αξίες της παλιάς «μέσα» Ελλάδας, οίκαδε. Αλλά όχι για να κλειστούμε στη μιζέρια για τους πολλούς και στη χλιδή για τους δραχμολάγνους. Ας παραμείνουμε Ελληνες ανοικτοί στον κόσμο, όπως ήμασταν πάντα. Το εισιτήριό μας για τη σύγχρονη Ευρώπη και τον κόσμο είναι η θαυμαστή, η πολυζήλευτη από τους γείτονες ταυτότητά μας.
Θα κλείσω και εγώ με Καβάφη, από την «Ιθάκη», που αντιμετωπίζει συμβολικά την επιστροφή στην πατρίδα:
Η Ιθάκη σ’ έδωσε τ’ ωραίο ταξείδι.
Χωρίς αυτήν δεν θάβγαινες στον δρόμο.
Αλλα δεν έχει να σε δώσει πια.
Κι αν πτωχική την βρεις, η Ιθάκη δεν σε γέλασε.
Ετσι σοφός που έγινες, με τόση πείρα,
ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι σημαίνουν.